Rzeczywistość pracy w IT już dawno zdezaktualizowała wyobrażenie mrukliwego programisty, który – będąc ekspertem w swojej dziedzinie – nie radzi sobie w kontaktach interpersonalnych. Branża wymaga dziś nie tylko kompetencji twardych. Nawet za algorytmami sztucznej inteligencji stoi przecież człowiek. Umiejętność współpracy, a także inne kompetencje określane jako „miękkie”, to dziś bardzo istotne kryterium odróżniające dobrych od najlepszych specjalistów na rynku pracy.
Czym są umiejętności miękkie?
Umiejętnościami miękkimi nazywamy zbiorczo wszystkie niewymierne kompetencje społeczne, komunikacyjne, osobiste i interpersonalne, które decydują o naszym sposobie komunikacji z innymi. Wiążą się one ściśle z osobowością i charakterem, które są u każdej jednostki uwarunkowane indywidualnie. Z tego wynika właśnie subiektywna natura umiejętności miękkich, które kształtują się na podstawie różnorodnych doświadczeń i sytuacji w przeciągu całego naszego życia. Komunikatywność, elastyczność, kreatywność czy krytyczne myślenie to kilka przykładowych kompetencji z tego zakresu. Przyjrzyjmy się, jakie jest ich znaczenie w kontekście kariery zawodowej, szczególnie w branży IT.
Garść twardych danych na temat kompetencji miękkich
81% organizacji doświadcza trudności w znajdowaniu pracowników z wysokimi kompetencjami miękkimi. Obok elastycznych form zatrudnienia (72%), przeciwdziałania dyskryminacji (71%) i jawnej polityki płacowej (53%) to właśnie umiejętności miękkie (91%) stanowią główny trend, który rewolucjonizuje środowisko pracy w skali globalnej. To zaledwie kilka statystyk z raportu LinkedIn, które pokazują, że pracownicy cechujący się wysokimi kompetencjami miękkimi są na rynku pracy szczególnie pożądani.
Pandemia Covid-19 i masowa zmiana stacjonarnego trybu pracy na zdalny znacząco przyczyniły się do zwiększenia zapotrzebowania na nowe umiejętności, określane przez autorów badania McKinsey „Global Survey on reskilling” jako społeczne i emocjonalne. Dane z raportu wskazują, że po 2020 roku liczba firm stawiających na pracowników o wysokich kompetencjach miękkich, takich jak empatia i umiejętności interpersonalne, podwoiła się.
Nic nie wskazuje też na to, aby w przyszłości miało się to zmienić. Rosnące tempo rozwoju technologii powoduje, że umiejętnościom takim jak szybkie dostosowywanie się do dynamicznych zmian czy kreatywne rozwiązywanie problemów należy poświęcić jednakowo dużo czasu i treningu, jak podnoszeniu kwalifikacji technicznych. Nawet najlepsze CV nie jest bowiem w stanie uratować nas w sytuacji, w której nie będziemy w stanie porozumieć się z innymi członkami zespołu lub klientem, a wymagane będzie wypracowanie wspólnego, kompromisowego rozwiązania. A to zaledwie jeden z przykładów sytuacji, w których kompetencje miękkie będą dla nas na wagę złota.
Dlaczego umiejętności miękkie są obecnie w IT bardziej potrzebne niż kiedykolwiek wcześniej?
- Bo prawie niczego nie wypracowuje się już od A do Z indywidualnie. Projekty informatyczne często obejmują dziś wiele rozmaitych aspektów, od projektowania interfejsu użytkownika, poprzez programowanie, testowanie i zarządzanie całym przedsięwzięciem. Za każdy z tych obszarów odpowiedzialny jest inny członek zespołu (a czasem kilku), co wymaga dobrej koordynacji i płynnej współpracy między wszystkimi zaangażowanymi pracownikami. Tak jak na boisku, gdzie 11 wybitnych indywidualności nie wygra żadnego meczu, dopóki nie stanie się dobrze zgranym zespołem.
- Bo zarówno w biurze, jak i zdalnie, musisz spotykać się z innymi. Rynek pracy wraca powoli do reguł obowiązujących przed pandemią – większość firm albo zaprasza swoich pracowników z powrotem do biur, albo wprowadza model pracy hybrydowej. Bez względu na to, czy i jak często pojawiasz się w siedzibie firmy, praca to płaszczyzna nieustannych spotkań. Daily, refinementy, podsumowania sprintów, planningi, retrospektywy… Kompetencje miękkie, takie jak umiejętność słuchania, jasne wyrażanie swoich pomysłów i zdolność negocjacji, są kluczowe dla efektywnej komunikacji zarówno poziomej (z koleżankami i kolegami z zespołu), jak i pionowej (z przełożonymi i podwładnymi).
- Bo kwestia awansu nie zależy wyłącznie od umiejętności twardych. „Umiejętności twarde pomagają Ci znaleźć pracę, miękkie – awansować po zatrudnieniu” – twierdzą eksperci z LinkedIn. W raporcie ICMS możemy przeczytać za to, że według 94% rekruterów pracownik z wyższymi kompetencjami miękkimi ma większe szanse na awans na stanowisko kierownicze niż kontrkandydat z większym doświadczeniem, ale słabszymi umiejętnościami miękkimi. Rola lidera zespołu, kierownika czy menadżera to przede wszystkim zarządzanie pracą i motywacją innych osób o różnych charakterach, umiejętnościach i sposobach komunikacji.
- Bo bez kompetencji miękkich nie zbudujesz relacji istotnych dla dalszej kariery. Według J. Fernandez i L. Velasqueza z Harvard Business Review w udanym życiu zawodowym nawiązujemy 5 rodzajów relacji. Spotykamy na swojej drodze mentorów, promotorów, partnerów, konkurentów czy wreszcie uczniów – każda z tych osób wiele nas uczy i pomaga się rozwijać. Ścieżki kariery bywają tak zawiłe, że czasem nasi konkurenci stają się później mentorami lub partnerami. Bez umiejętności miękkich, które to przede wszystkim wykorzystujemy w nawiązywaniu oraz pielęgnowaniu takich relacji, nasza kariera może utknąć w martwym punkcie.
Jak skutecznie rozwijać kompetencje miękkie?
Jeśli czujesz, że kompetencje miękkie nie są Twoją mocną stroną, oto dobra wiadomość – istnieje wiele sposobów, aby wznieść je na wyższy poziom.
- Korzystaj z profesjonalnych szkoleń – rynek kursów już dano zareagował na rosnące zapotrzebowanie na kompetencje miękkie, dlatego oferta warsztatów jest szeroka. Praca nad tymi umiejętnościami zarówno jeden na jeden, jak i w grupie, to doskonała okazja, by ćwiczyć w kontrolowanych warunkach, przyjaznej atmosferze i pod okiem obiektywnego, wspierającego eksperta. Jeśli pracujesz w dużej firmie informatycznej, która prowadzi własne szkolenia, istnieje duża szansa, że znajdziesz w jej ofercie także tego typu kursy. Jeśli nie, możesz skorzystać np. ze szkolenia „Zrozumieć programist(k)ę. Jak efektywnie i skutecznie współpracować w świecie nowoczesnych technologii?” w Centrum Szkoleniowym Comarch.
- Proś o informację zwrotną współpracowników i przełożonych – konstruktywna krytyka, podobnie jak pochwała, są bezcennym źródłem wiedzy na nasz temat. Staraj się rozszerzyć zakres okresowej ewaluacji własnego rozwoju zawodowego o kompetencje miękkie. Pytaj koleżanki i kolegów, przełożonych i klientów o opinię na temat tego, jak radzisz sobie w zakresie komunikacji, negocjacji czy adaptacji do nowych sytuacji. Pamiętaj przy tym, aby zachować wobec feedbacku zdrowy dystans – każdy ma prawo popełniać błędy, szczególnie na początku drogi.
- Stosuj codzienną praktykę – najskuteczniejszą metodą rozwijania umiejętności miękkich, jak wszystkich innych umiejętności, jest ćwiczenie w tzw. warunkach bojowych. Nie unikaj spotkań zawodowych, bierz udział w aktywnościach zespołu (na przykład integracjach) i wykorzystuj nadarzające się okazje, by szlifować kompetencje interpersonalne. Wyjście ze strefy komfortu to nieodzowny element rozwoju. Z czasem zauważysz, że większość społecznych sytuacji, które wcześniej stanowiły dla Ciebie wyzwanie, jest już w zasięgu Twojej kontroli.
Kompetencje na miękko – inwestycja w przyszłość kariery
Od czasu pandemii Covid-19 umiejętności miękkie nie są już opcjonalne lub mile widziane. Stanowią dziś niezbędny element przepisu na znalezienie atrakcyjnej pracy i odnoszenie w niej sukcesów. Dbając o rozwój tych kompetencji, możesz wyróżnić się na tle innych kandydatów podczas rekrutacji i zabezpieczyć swoją karierę w branży, która – słynąc z wysokich wymagań technicznych – w coraz większym stopniu stawia na pracowników, z którymi po prostu dobrze się współpracuje.
– W branży IT pracuję ponad 15 lat i widzę, w jaki sposób zmieniło się podejście do umiejętności miękkich. Kiedyś kładziono duży większy nacisk na wiedzę specjalistyczną i techniczną. W tym momencie wiemy, jak ważne w pracy zespołu developerskiego są umiejętności interpersonalne. Jako Project Managerka często wykorzystuję techniki komunikacyjne i negocjacyjne. Mocno stawiam na budowanie relacji zarówno w zespole, jak i z klientem czy podwykonawcami. Ciągle uczę się, jak radzić sobie z sytuacjami trudnymi i jak optymalnie zarządzać czasem. Myślę, że umiejętności miękkie, tak jak wiedzę specjalistyczną, warto zdobywać przez swoją całą karierę zawodową – mówi Ilona Sot, Project Managerka w Dziale Produkcji Marketingowej w Comarch.
A Ty? Jak oceniasz własne zdolności w tym zakresie? Umieszczasz w CV obok umiejętności twardych i wiedzy specjalistycznej również kompetencje miękkie?